بنام خدا

با توجه به گوناگونی اقلیمی در ایران، عرصه های منابع طبیعی دارای توانمندی‌های بسیاری می باشند. شناخت ‏این توانمندی‌ها در راستای بهره وری مناسب از آنها می‌تواند راه را برای گسترش گونه‌های بومی هر منطقه ‏مناسب سازد. با توجه به تنوع گونه‌های گیاهی در کشور ما، شناخت گونه‌های دارویی بومی از اهمیت خاصی ‏برخوردار است، چرا که در طی سالهای متمادی این گونه‌ها با شرایط اقلیمی و ادافیکی هر منطقه سازگار شده و ‏توانسته‌اند در برابر عوامل نا‌ مساعد محیطی مقاومت کنند و به حیات خود ادامه دهند. رویکرد دوباره به استفاده ‏از گیاهان دارویی و افزایش تجارت، موجب برداشت‌های بی رویه و مستقیم از طبیعت در دهه‌های اخیر شده و از ‏طرف دیگر وقوع تنش‌های محیطی طبیعی، موجب فرسایش شدید ژنتیکی در گونه‌های گیاهی پر ارزش ‏گردیده است . این وضعیت تا جایی پیش رفته که احتمال انقراض جمعیت‌ها، تخریب ‏زیستگاه‌ها، کاهش تنوع ژنتیکی و حتی نابودی گونه‌ها را تشدید کرده است ‏
‏ علاوه بر مشکلات و مسائل ذکر شده، برداشت از عرصه‌های طبیعی گیاهان دارویی به دلایل مختلف از جمله ‏ناهمگونی مواد خام، مشکلات تاکسونومیکی گونه‌ها، عدم کنترل آلودگی و ناپایداری تولید ماده خام، مطلوب ‏نمی باشد ، بنابراین به منظور حفظ ذخایر ژنتیکی این گونه‌ها در عرصه‌های طبیعی و بهبود ‏کیفیت و کمیت محصول، تامین نیازهای بازار در بلند مدت و نیز افزایش بازار پسندی گیاهان دارویی بهتر است ‏به جای جمع آوری غیراصولی از عرصه‌های طبیعی، اقدام به اهلی نمودن و سپس کشت این گیاهان در نظام‌های ‏زراعی نمود. برداشت گیاهان دارویی از عرصه‌های طبیعی همچنین عمدتا در مناطقی ‏میسر است که نیروی کار ارزان قیمت موجود می باشد، ولی امروزه با گران شدن نیروی کار و کم شدن منابع ‏گیاهان دارویی در عرصه‌های طبیعی، ضرورت کشت و اهلی سازی این گونه‌های ارزشمند احساس می‌شود
بدون تردید در جریان کاشت گیاهان دارویی، فرایند اهلی کردن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا این ‏گیاهان هنوز در عرصه‌های طبیعی از غنای گونه‌ای و تنوع بالایی برخوردارند و بسیاری از آنها ناشناخته باقی ‏مانده‌اند. از آنجا که در کشت و پرورش گیاهان دارویی، هدف افزایش کمی و کیفی مواد مؤثره گیاهی است و ‏از طرف دیگر استفاده از نهاده‌های شیمیایی و یا عملیات زراعی فشرده گرچه می توانند سبب افزایش عملکرد ‏محصول شوند ولی با کاهش کیفیت و درصد مواد مؤثره آنها همراه خواهد بود، لذا اهلی سازی و شناخت ‏شرایط مطلوب زراعی برای رشد از قبیل نیاز آبی و تغذیه‌ای، تراکم، آرایش کاشت مناسب و روش کاشت ‏مطلوب (‌که مطابق با اصول کشاورزی بوم سازگار باشد)، می تواند ضمن بکارگیری این گیاهان در عرصه‌های ‏زراعی، راهگشای تولید بهتر و سالم‌تر این گونه‌ها بدون نیاز به مصرف نهاده‌های اضافی باشد.‏
نویسنده:دکتر هادی زرقانی
.