بنام خدا
با توجه به گوناگونی اقلیمی در ایران، عرصه های منابع طبیعی دارای توانمندیهای بسیاری می باشند. شناخت این توانمندیها در راستای بهره وری مناسب از آنها میتواند راه را برای گسترش گونههای بومی هر منطقه مناسب سازد. با توجه به تنوع گونههای گیاهی در کشور ما، شناخت گونههای دارویی بومی از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که در طی سالهای متمادی این گونهها با شرایط اقلیمی و ادافیکی هر منطقه سازگار شده و توانستهاند در برابر عوامل نا مساعد محیطی مقاومت کنند و به حیات خود ادامه دهند. رویکرد دوباره به استفاده از گیاهان دارویی و افزایش تجارت، موجب برداشتهای بی رویه و مستقیم از طبیعت در دهههای اخیر شده و از طرف دیگر وقوع تنشهای محیطی طبیعی، موجب فرسایش شدید ژنتیکی در گونههای گیاهی پر ارزش گردیده است . این وضعیت تا جایی پیش رفته که احتمال انقراض جمعیتها، تخریب زیستگاهها، کاهش تنوع ژنتیکی و حتی نابودی گونهها را تشدید کرده است
علاوه بر مشکلات و مسائل ذکر شده، برداشت از عرصههای طبیعی گیاهان دارویی به دلایل مختلف از جمله ناهمگونی مواد خام، مشکلات تاکسونومیکی گونهها، عدم کنترل آلودگی و ناپایداری تولید ماده خام، مطلوب نمی باشد ، بنابراین به منظور حفظ ذخایر ژنتیکی این گونهها در عرصههای طبیعی و بهبود کیفیت و کمیت محصول، تامین نیازهای بازار در بلند مدت و نیز افزایش بازار پسندی گیاهان دارویی بهتر است به جای جمع آوری غیراصولی از عرصههای طبیعی، اقدام به اهلی نمودن و سپس کشت این گیاهان در نظامهای زراعی نمود. برداشت گیاهان دارویی از عرصههای طبیعی همچنین عمدتا در مناطقی میسر است که نیروی کار ارزان قیمت موجود می باشد، ولی امروزه با گران شدن نیروی کار و کم شدن منابع گیاهان دارویی در عرصههای طبیعی، ضرورت کشت و اهلی سازی این گونههای ارزشمند احساس میشود
بدون تردید در جریان کاشت گیاهان دارویی، فرایند اهلی کردن از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا این گیاهان هنوز در عرصههای طبیعی از غنای گونهای و تنوع بالایی برخوردارند و بسیاری از آنها ناشناخته باقی ماندهاند. از آنجا که در کشت و پرورش گیاهان دارویی، هدف افزایش کمی و کیفی مواد مؤثره گیاهی است و از طرف دیگر استفاده از نهادههای شیمیایی و یا عملیات زراعی فشرده گرچه می توانند سبب افزایش عملکرد محصول شوند ولی با کاهش کیفیت و درصد مواد مؤثره آنها همراه خواهد بود، لذا اهلی سازی و شناخت شرایط مطلوب زراعی برای رشد از قبیل نیاز آبی و تغذیهای، تراکم، آرایش کاشت مناسب و روش کاشت مطلوب (که مطابق با اصول کشاورزی بوم سازگار باشد)، می تواند ضمن بکارگیری این گیاهان در عرصههای زراعی، راهگشای تولید بهتر و سالمتر این گونهها بدون نیاز به مصرف نهادههای اضافی باشد.
نویسنده:دکتر هادی زرقانی
.